Aanvullende technische informatie

Aanvullende technische informatie

Wat kun je hier vinden?

Op deze pagina bespreek ik een aantal zaken met betrekking tot technische wijzigingen bij T65 toestellen. Vanaf de buitenkant gezien lijkt het bijna alsof de T65 gedurende alle 22 productiejaren ongewijzigd is gebleven, maar aan de binnenzijde valt veel te ontdekken. Dat is vooral te danken aan de ontwikkelingen in de elektrotechniek en de keuzes die de fabrikanten gemaakt hebben voor het toepassen ervan.

Misschien is dit niet voor iedereen even interessant, maar voor iemand die interesse heeft in de techniek zal dit bruikbare informatie zijn. Alles wat hier staat berust trouwens puur op de ervaring die ik de afgelopen jaren heb opgedaan.

Haakcontacten

De foto hierboven toont een normaal haakcontact dat je tegenkomt bij telefoons van het type T65 en W65. Het bestaat uit een wit kunststof frame met daarop een zestal relatief lange contactplaten. Ze zijn met popnagels aan het frame bevestigd. De contacten worden bediend door een speciaal gevormd stuk pertinax materiaal, op de foto te zien als een puntig, driehoekig voorwerp.

Een tijdje terug schroefde ik een T65-TDK uit 1980 open en kwam daarin bovenstaand haakcontact tegen, wat ik nog nooit eerder had gezien. Het complete frame met de contactplaten is vervangen door een zogenaamde microswitch, of schakelaar op z’n Nederlands. Elektrisch en schema technisch gezien werkt het exact hetzelfde. Bij de bediening maakt de schakelaar een kenmerkend klikkend geluid.

Het betreft hier trouwens niet een modificatie die naderhand is aangebracht, dit is origineel door NSEM op deze manier in elkaar gezet. Ik ben erg benieuwd of er meer toestellen zijn die deze microschakelaar hebben.

Bovenstaande foto toont een standaard haakcontact, maar het is bevestigd op een printplaat uit 1981 die voorbereid is voor het toepassen van een microschakelaar. Wat hier nou precies de bedoeling mee is geweest weet ik niet, blijkbaar is men destijds toch weer van gedachten verandert.

Kiesschijven

De kiesschijf is een ‘ouderwets’ middel om een telefoonverbinding mee op te bouwen. Het systeem werkt met korte elektrische impulsen, die worden gegenereerd tijdens het terugdraaien van de schijf. Aan de buitenkant zie je het onderscheid tussen de verschillende uitvoeringen bijna niet, maar achter die frontplaat heeft iedere fabrikant haar eigen techniek toegepast. Laten we ‘ns kijken wat de verschillen inhouden en hoe de kiesschijven presteren.

Krone

De kiesschijf van het Duitse merk Krone gebruikt een uniek systeem om pulsen te genereren. Een doorzichtig plastic wiel met uitstulpingen aan de buitenrand doet twee metalen kogeltjes bewegen, waarbij de kogeltjes tijdens het terugdraaien van de schijf naar rustpositie een set schakelcontacten bedienen. Het werkt feilloos, deze kiesschijven gaan eigenlijk nooit kapot en ze zijn onderhoudsarm.

In 1978 kwam Krone met een vernieuwd model, wat gemaakt is van plastic. Er zit maar één set schakelcontacten meer in, er is dus ook één kogel toegepast. Blijkbaar moest er flink bezuinigd worden…

Ericsson

De kiesschijf van Ericsson, is gebaseerd op die van het type 1951. Het is een conventioneel en simpel ontwerp. Het is een degelijk stukje techniek dat ontzettend mooi in elkaar is geschroefd. Wat ook noemenswaardig is, is dat Ericsson deze (grotendeels metalen) kiesschijf met kleine wijzigingen tot en met halverwege jaren 80 gemaakt heeft, toen alle andere fabrikanten over waren gegaan op geheel plastic, goedkopere kiesschijven. Tot en met 1974 gebruikte ook de NSEM kiesschijven van Ericsson in haar toestellen.

De Ericsson kiesschijf is betrouwbaar, maar kan soms na al die jaren een goede onderhoudsbeurt gebruiken. Dat houdt in; het schoonmaken van de tandwielen en snelheidsregelaar en het licht smeren van de bewegende delen. Maar, absoluut met uitzondering van die snelheidsregelaar, als je die smeert gaat de kiesschijf te snel lopen.

NSEM/ITT

Halverwege de zeventiger jaren kwam NSEM met een eigen model kiesschijf. Het bestaat grotendeels uit kunststof onderdelen en maakt daardoor een goedkope indruk. Toch hebben ze een lange levensduur, het is dus geen verkeerde zuinigheid geweest. Wel zijn ze onderhoudsgevoelig, zonder een goede smeerbeurt maken ze na al die jaren een afschuwelijk geluid, je zou bijna denken dat er een zandbak doorheen is gegaan.

Om de tandwielen schoon te kunnen blazen en te smeren zijn er een tweetal crèmekleurige stoppen aangebracht. Met een puntig voorwerp zijn de stoppen redelijk eenvoudig te verwijderen.

Druktoetseenheden

Alle T65 toestellen met druktoetsen werken volgens het DTMF-principe, bij het indrukken van een toets worden er twee tonen met een verschillende toonhoogte gegenereerd. De computer van de telefooncentrale herkent die tonen en linkt er een nummer aan. Op deze manier kon in Nederland vanaf 1974 een telefoonverbinding opgebouwd worden.

De combinatie van de twee tonen klinkt altijd vals, zodat de computer van de centrale nooit zal reageren op het geluid van de menselijke stem.

Ericsson

Dit is de druktoetseenheid die je tegen zal komen in vroege T65-TDK’s van het merk Ericsson. Het is een Zweeds ontwerp met inwendige contacten voor het generen van de tonen. De contacten voor het kortsluiten van het spraaktransmissiegedeelte van het toestel zijn te zien aan de buitenkant (het kortsluiten zorgt ervoor dat de DTMF-tonen tijdens het kiezen niet hinderlijk hoorbaar zijn voor de gebruiker). De toetsen laten zich prima bedienen en het mechanisme maakt een degelijke en goed doordachte indruk.

Soms treden er problemen op waarbij een toets niet goed meer werkt. Er wordt dan bijvoorbeeld maar één toon gegeneerd, i.p.v. twee tonen. Dat wordt veroorzaakt door vuile inwendige contacten. Dit is redelijk eenvoudig op te lossen door het afdekkapje los te schroeven (4 schroefjes) en voorzichtig met perslucht het geheel schoon te blazen.

De twee spoelen voor het generen van de tonen zijn duidelijk zichtbaar op de printplaat. Beide spoelen hebben meerdere spoelparen met elk een afwijkend aantal wikkelingen. De toonhoogte is per spoel in te stellen met een speciale stelschroef, maar blijf hier ten alle tijden van af! Dit is in de fabriek goed ingesteld en heeft nooit kalibratie nodig. Als de DTMF tonen niet door de telefooncentrale gelezen worden, wat bijna nooit voorkomt, dan is een spoel aan het overlijden gegaan. De enige remedie is dan het vervangen van de gehele druktoetseenheid.

Slechts een korte tijd heeft Ericsson het bovenstaande model gemaakt, het heeft nog steeds grofweg dezelfde opbouw, maar de kortsluitcontacten zijn nu inwendig geplaatst. Ook de contacten van de toetsen zijn herzien.

Eind 1980 kwam Ericsson met een volgend model op de proppen, waarbij de klassieke spoelen voor de toongeneratie zijn vervangen door een chip. Een chip die minder storingsgevoelig is. De oppervlakte van de printplaat is vergroot, waardoor alle componenten aan de bovenzijde een plekje hebben. De druktoetseenheid past op de millimeter nauwkeurig in de behuizing van een T65 toestel.

De chip is gemaakt door de Zweedse elektronicafabrikant Rifa, een bedrijf dat onderdeel uitmaakt van het Ericsson-concern. Een datasheet van deze PBD 3534 chip is beschikbaar.

NSEM/ITT

De toetsenunit van NSEM is volgens een Amerikaans ITT ontwerp, wat is aangepast voor toepassing in de T65. Het is een betrouwbare toetseneenheid, er zijn mij geen problemen mee bekend. Wel verkleurt het kunststof van de druktoetsen vrij snel naar een bruin/groen achtige kleur.

De techniek die is toegepast is een plaatje om naar te kijken als techneut zijnde, wat dat betreft is deze druktoetseenheid wellicht de meest indrukwekkende van allemaal. De schakelaars van de toetsen zijn allemaal aan de buitenzijde geplaatst en worden bediend door een armpje. De kortsluitcontacten zijn net zoals bij het eerste model van Ericsson ook uitwendig geplaatst.

Een herzien model heeft in plaats van de kwetsbare toongenerators een chip. Deze modellen zijn in licht gewijzigde vorm ook toegepast in de Unifoon.

Na dit model kwam nog een uitvoering, te herkennen aan de kleinere toetsen en een cursief #. Deze is zowel in de T65-TDK als in de Unifoon toegepast.

Krone

Wat kwaliteit betreft maakte fabrikant Krone eind jaren 70 een flinke val, niet alleen kwamen zij met een plastic kiesschijf op de proppen, maar ook met deze druktoetseenheid. Het is kortgezegd een goedkoop plastic geval, maar wel redelijk betrouwbaar.

Bij het plaatsen in een T65 telefoon kom je soms in de knoop met de aansluitingen van de aardtoets.

Interessant?

Vind je dit een waardevol artikel? Laat het me dan weten in een reactie! Dan zal ik in de toekomst meer van dit soort informatie bijeenrapen. Dit is zo’n beetje mijn eerste poging voor een meer diepgaand, meer technisch stuk tekst. Alvast bedankt!